Wartości, Nowe Początki i Skuteczniejsza Zmiana

Przewodnik po świadomej transformacji z wykorzystaniem Evidence-Based Growth™

Gdy jeden rok się kończy, a drugi zaczyna, czuję, jakby bezpowrotnie zamykał się kolejny rozdział. I równocześnie otwierał nowy, z którym wiążę wiele nadziei i szans na nowe – jakże doskonalsze – ja. Jak wielu ludzi, czuję (wbrew rozsądkowi i dowodom na wcześniejsze nieudane zmiany), że tym razem dam radę. Nie tylko narodzę się na nowo, ale pożegnam tego starego niedoskonałego Buckiego.

To czas, w którym nie mogę powstrzymać się od refleksji nad tym, kim jestem i kim chcę się stać. To naturalne — w psychologii nazywamy to Efektem Świeżego Startu (ang. Fresh Start Effect). Ten mechanizm nie jest nowy — odnajdujemy go w kulturze od wieków, począwszy od chrześcijańskiego chrztu, przez żydowską Bar i Bat Micwę, aż po współczesne celebracje „okrągłych” urodzin oraz wszelkie inne kamieni milowe na osi czasu naszego żywota. 

Postanowienie, by nie robić postanowień

Większość osób, które pragną wreszcie zrównać kroku ze swoim idealny ja, ucieka się do noworocznych postanowień – ale częściej niż rzadziej są one skazane na niepowodzenie. Zgodnie z niektórymi statystykami tylko 8% osób podejmujących postanowienia noworoczne potem ich dotrzymuje. Co ciekawe – te same statystyki wskazują, że aż 76% postanowienia robią. Boleśnie jednak przekonują, że samo wyznaczanie celów i wizualizacja nie są wystarczającymi metodami zmiany zachowania.

Istnieje jednak inna droga. Zamiast skupiać się wyłącznie na postanowieniach, możesz rozpocząć od ponownej oceny swoich wartości. I nie mówię o wartości rynkowej. Mówię o tych wartościach, które są atrybutami osoby, którą chcesz być. To nie coś, co można ci odebrać, jak na przykład bezpieczeństwo finansowe czy uznanie w pracy. Bycie uczciwą osobą, dobrym słuchaczem i oddanym przyjacielem to przykłady prawdziwych wartości. Wartości, które są częścią tożsamości – silnego fundamentu naszego funkcjonowania i budowania nawyków.

Przeanalizujmy Twoje Obecne Wartości

Pierwszym krokiem jest uczciwe spojrzenie na miniony rok. Warto zadać sobie kilka kluczowych pytań:

Jakie wartości faktycznie kierowały Twoimi wyborami?

Gdzie spędzałeś najwięcej czasu i energii?

Czy Twoje działania odzwierciedlały wartości, które deklarujesz jako ważne?

Ta refleksja może być niewygodna, ale jest niezbędna. Często odkrywamy rozdźwięk między wartościami, które deklarujemy, a tymi, według których faktycznie żyjemy. Na przykład, możemy twierdzić, że rodzina jest dla nas najważniejsza, ale gdy przeanalizujemy nasz kalendarz i ile czasu realnie rodzinie, okaże się, że większość czasu i energii poświęcamy pracy.

Wartości w Praktyce, a nie tylko na LinkedIn

Wartości dość łatwo deklarować. Trudniej autentycznie realizować. Jednak od czegoś trzeba zacząć. Refleksja nad tym, kim chcemy być w 2025 i jakie wartości tej pożądanej tożsamości będą sprzyjały, to dobry start. Gdy już określimy nasze wartości, kolejnym krokiem jest przekucie ich w konkretne działania. W każdej z trzech głównych domen życia — pracy, relacji i rozwoju osobistego — warto określić, jak dana wartość może się przejawiać w codziennych wyborach:

W Pracy: Jeśli cenisz kreatywność, możesz zaplanować regularne sesje burzy mózgów lub eksperymentowania z nowymi rozwiązaniami. Jeśli ważna jest dla Ciebie współpraca, możesz aktywnie szukać projektów zespołowych i poświęcać czas na mentoring młodszych kolegów.

W Relacjach: Wartość autentyczności może oznaczać trudne, ale szczere rozmowy z bliskimi. Jeśli cenisz głębokie więzi, możesz zaplanować regularne, nieprzerwane czasem jakościowym spotkania z rodziną czy przyjaciółmi.

W Rozwoju Osobistym: Wartość zdrowia może przekładać się na codzienne ćwiczenia i świadome wybory żywieniowe. Jeśli cenisz mądrość, możesz wyznaczyć stały czas na czytanie i refleksję.

Planowanie Czasu Oparte na Wartościach

Wartości realizują się w działaniu. A działanie zawsze realizuje się w czasie. Dlatego podczas planowania czasu warto najpierw spojrzeć na swoje wartości, a dopiero potem na zadania i cele. Zamiast pytać „Co muszę zrobić?”, lepiej zapytać „Kim chcę być?” i „Jakie działania przybliżą mnie do bycia taką osobą?”. To subtelne przesunięcie perspektywy może radykalnie zmienić sposób, w jaki podchodzimy do zarządzania czasem.

Na przykład, planując tydzień, możesz zacząć od zarezerwowania czasu na aktywności bezpośrednio związane z Twoimi kluczowymi wartościami. Jeśli rozwój osobisty jest dla Ciebie ważny, możesz zablokować 90-minutowe okna na pracę głęboką każdego ranka. Jeśli cenisz zdrowie, zarezerwuj stałe pory na aktywność fizyczną.

Monitorowanie i Dostosowywanie

Jeśli to, jak spędzasz czas, rozmija się z tym, co dla Ciebie ważne, to masz dwa wyjścia. Albo zmieniasz wartości, albo inaczej planujesz to, co robisz w czasie, który masz. Dlatego tak ważne jest regularne sprawdzanie, czy nasze działania faktycznie odzwierciedlają nasze wartości. Możesz co tydzień lub co miesiąc zadawać sobie pytania:

Czy moje wybory czasowe odzwierciedlały moje wartości?

Gdzie pojawiły się konflikty między różnymi wartościami?

Jakie korekty kursu mogę wprowadzić w następnym okresie?

Pamiętaj, że praca z wartościami to nie sprint, a maraton. Nie chodzi o perfekcję, ale o świadome życie zgodne z tym, co jest dla nas naprawdę ważne. Czasem będziemy zbaczać z kursu — to naturalne. Kluczowe jest regularne powracanie do naszego kompasu wartości i korygowanie kursu.

Tożsamość, nawyki i Efekt Świeżego Startu

Start w nowe i pracę nad nową tożsamością dobrze zacząć, wykorzystując Efekt Świeżego Startu. Katy Milkman, która bada ten psychologiczny mechanizm, odkryła, że internetowe wyszukiwania związane z celami osobistymi znacząco wzrastają na początku tygodnia, miesiąca i roku. To pokazuje, że ludzie naturalnie postrzegają te momenty jako okazje do nowego początku. Jednak sam efekt świeżego startu to dopiero początek — długoterminowy sukces zależy od konkretnych strategii, wytrwałości i samodyscypliny. Motywacja na start związana z nowym początkiem to dobre paliwo, ale szybko się wyczerpuje. Potem potrzebujesz systemu nawyków.

Aby skutecznie wykorzystać Efekt Świeżego Startu, warto połączyć go z tym, co Gregory Walton nazywa Identity Boosting Statements — stwierdzeniami wzmacniającymi tożsamość. Zamiast mówić „Nie mogę sprawdzać maila podczas szkolenia, bo tak kazał trener”, lepiej powiedzieć „Nie sprawdzam maila podczas szkolenia, ponieważ chcę w pełni skupić się na nauce”. Ta subtelna różnica w języku odzwierciedla przejście od zewnętrznej kontroli do wewnętrznej motywacji.

Planując zmianę, warto najpierw zamienić wartości na czas, pytając siebie: „Ile czasu w każdej domenie życia pozwoliłoby mi być spójnym z moimi wartościami?” Następnie należy stworzyć szablon kalendarza tygodniowego, eliminując całą „białą przestrzeń” – każda godzina powinna mieć swoje przeznaczenie zgodne z naszymi wartościami.

Kiedy rozpoczynamy pracę z wartościami, kluczowe jest zrozumienie różnicy między wartościami a celami czy pragnieniami. Wartości są jak kompas wskazujący kierunek — nie da się ich „osiągnąć” w takim sensie jak cele, ale można według nich żyć. Na przykład, możemy mieć cel w postaci awansu w pracy, ale wartością stojącą za tym celem może być rozwój osobisty lub wpływ na innych.

Timeboxing i świadome korzystanie z czasu

Pomocne jest podzielenie życia na trzy domeny: pracę, relacje i siebie. W każdej z tych domen możemy zastosować technikę timeboxingu — jedną z najskuteczniejszych metod realizacji zadań. Polega ona na „ustalaniu intencji implementacji”, czyli określeniu, co dokładnie zamierzamy zrobić i kiedy to zrobimy.

Jeśli będziesz konsekwentnie trzymać się swojego kalendarza opartego na wartościach i planowaniu czasowym, to o tej porze w przyszłym roku spojrzysz wstecz i poczujesz zadowolenie z tego, jak twoje wartości widać w konkretnych działaniach. Pamiętaj jednak, że transformacja to proces — to nie jednorazowe spektakularne wydarzenie. Efekt Świeżego Startu może być potężnym katalizatorem zmiany, ale to nasze codzienne wybory i konsekwentne działania definiują, kim się stajemy.

To od ciebie zależy, kiedy rozpoczniesz swoją transformację. Może to być Nowy Rok, poniedziałek, pierwszy dzień miesiąca lub jakikolwiek inny moment, który uznasz za symboliczny początek. Najważniejsze, by połączyć siłę świeżego startu z głębokim zrozumieniem swoich wartości i konsekwentnym działaniem w kierunku ich realizacji.

A Ty, jak planujesz wykorzystać tę wiedzę przy pracy nad sobą w 2025?

Bibliografia:

Beshears, J., Dai, H., Milkman, K. L., & Benartzi, S. (2016). Framing the future: The risks of pre-commitment nudges and the potential of fresh start messaging (Working Paper No. w22623). National Bureau of Economic Research. https://doi.org/10.3386/w22623

Dai, H., Milkman, K. L., & Riis, J. (2014). The fresh start effect: Temporal landmarks motivate aspirational behavior. Management Science, 60(10), 2563-2582. https://doi.org/10.1287/mnsc.2014.1901

Walton, G. M., & Wilson, T. D. (2018). Wise interventions: Psychological remedies for social and personal problems. Psychological Review, 125(5), 617-655. https://doi.org/10.1037/rev0000115